آلودگی هوا: بدترین تهدید بهداشت محیطی در جهان

نیاز مبرم به کاهش سطح آلودگی هوا در سطح جهان وجود دارد. اگرچه اقدامات صورت گرفته در خصوص كیفیت هوا در بعضی از نقاط جهان نتایج مثبتی داشته است ، میلیون ها نفر در كشورهای در حال توسعه و توسعه یافته هر ساله به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت در معرض آلاینده های هوا ، دچار مرگ زودرس می شوند. همچنین در حال حاضر سلامت بسیاری دیگر به طور جدی در خطر است.

منابع آلودگی هوا شامل ترافیک (به ویژه وسایل نقلیه دیزلی) ، بخشهای صنعتی (از کوره های آجر پزی گرفته تا تا تولید نفت و گاز) ، نیروگاههای برق ، پخت و پز و گرمایش با سوخت جامد (به عنوان مثال ذغال سنگ ، چوب ، بقایای محصولات کشاورزی) ، آتش سوزی جنگل ها و سوزاندن پسماند شهری در هوای آزاد و بقایای فعالیت های کشاورزی می شود. در این میان ذرات معلق با قطر 2.5 میکرومتر یا کمتر (PM2.5) در اثر احتراق ناقص سوخت های فسیلی و زیست توده یکی از بزرگترین نگرانی ها در این زمینه هستند. PM2.5 که به ضخامت یک صدم موی انسان است، می تواند به عمق ریه ها و جریان خون نفوذ کند و در هر غلظتی خطرناک است. آژانس بین المللی تحقیقات سرطان (IARC) در سال 2013 نتیجه گرفت که ذرات معلق برای انسان سرطان زا است. اُزن سطح زمین (O3) یکی دیگر از آلاینده های مهم هوا است که به سلامت انسان و محصولات کشاورزی آسیب می رساند. کاهش انتشار PM2.5 و اُزن سطح زمین نه تنها تأثیر فوری بر کیفیت هوا دارد ، بلکه باعث کاهش تغییرات آب و هوایی در کوتاه مدت و کمک به دستیابی به امنیت غذایی می شود.

بیش از 3.5 میلیون نفر هر ساله بر اثر آلودگی هوای محیط بیرون می میرند. بین سالهای 2005 و 2010 ، میزان مرگ و میر در جهان 4٪ ، در چین 5٪ و در هند 12٪ افزایش یافته است. در اروپا ، قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا ناشی از حمل و نقل جاده ای حدود 137 میلیارد دلار در سال هزینه دارد و زیان ناشی از آلودگی هوا ناشی از 10،000 مرکز بزرگ آلاینده در سال 2009 - با در نظر گرفتن مواردی از جمله زندگی های از دست رفته ، ضعف سلامت و خسارت محصولات کشاورزی - حدود 140-230 میلیارد دلار آمریکا است .

در این میان، بهبود کیفیت هوا می تواند مزایای اقتصادی زیادی را به همراه داشته باشد. در ایالات متحده ، منافع اقتصادی مستقیم کاهش PM2.5 و آلودگی اُزن در سطح زمین تحت اصلاحیه های قانون هوای پاک سال 1990 تا 90 برابر هزینه اجرای آنها تخمین زده می شود. حدود 85٪ از این منافع اقتصادی به دلیل مرگ زودرس کمتر مربوط به کاهش PM2.5 در محیط خارج است ، که از مرگ زودرس 230،000 نفر فقط در سال 2020 جلوگیری می شود.

آلودگی هوا: علت اصلی مرگ های ناشی از عوامل زیست محیطی

تأثیرات آلودگی هوا بر سلامتی بسیار بزرگتر از آن چیزی است که تا چند سال پیش تصور می شد. سازمان بهداشت جهانی (WHO) تخمین زده است که در سال 2012 حدود 7 میلیون مرگ زودرس در اثر آلودگی هوا رخ داده است که بیش از دو برابر تخمین های قبلی است. برآورد جدید بر اساس ارتقاء دانش در مورد بیماری های مرتبط با آلودگی هوا و استفاده از اندازه گیری ها و فناوری های پیشرفته تر در زمینه کیفیت هوا است. طبق گزارش WHO ، آلودگی هوای بیرونی در سال 2012 باعث 3.7 میلیون مرگ زودرس شده است. همچنین هر ساله آلودگی هوای محیط داخل موجب حدود 4.3 میلیون مرگ زودرس می شود.

حدود 3 میلیارد نفر در جهان از ذغال سنگ و زیست توده برای گرم کردن خانه های خود و پخت و پز استفاده می کنند. انتشار آلاینده های هوایی که نه تنها از طریق این سیستم های انرژی ناکارآمد بلکه از سوزاندن زباله های کشاورزی ، آتش سوزی جنگل ها و تولید ذغال چوب ایجاد می شود نیز باید کاهش یابد. در آفریقا ، به دلیل رشد سریع شهرها وکلان شهرهای آن ، انتظار می رود در آینده نزدیک شاهد افزایش زیادی در انتشار آلاینده های هوا در اثر سوزاندن سوخت های فسیلی و استفاده از زیست توده سنتی برای مصارف انرژی باشیم.

طبق برخی تخمین ها ، اصلاح این گونه مصارف انرژی می تواند تا 50 درصد به انتشار جهانی آلاینده در سال 2030 کمک کند. مطالعه بانک جهانی نشان داد که در کشورهای جنوب صحرای آفریقا اجرای سوختهای با گوگرد کم ( ppm 50) و تمیز کردن وسایل نقلیه ، از جمله موتورسیکلت ها که منجر به تاثیرات مثبت بر سلامتی می شود در طی یک دوره ده ساله در حدود 43 میلیارد دلار خواهد شد.

در این بین باید دقت نظر داشت که سیاست ها و استراتژی های موثر برای کاهش آلودگی هوا تاثیرات بسزایی دارند. در بسیاری از کشورها ، میزان انتشار و غلظت آلاینده های مضر مانند مونوکسیدکربن (CO) ، دی اکسید گوگرد (SO2) و سرب کمتر از چند دهه پیش است. آفریقا در زمینه معرفی سوختهای تمیزتر با حذف کامل بنزین دارای سرب پیشرفت خوبی داشته است. مطالعات سوئیس ، مزایای قابل توجه سلامتی بهبود کیفیت هوا ، حتی در کشوری با سطح نسبتاً کم آلودگی هوا را تأیید می کند.

بسیاری از تلاش ها برای کاهش آلودگی هوا همزمان با پیشرفت های فن آوری انجام می شود که این امر موجب بهبود بهره وری انرژی و در نتیجه مزایای اقتصادی و زیست محیطی بیشتر می شود. اگرچه فناوری های مربوط به کاهش آلودگی وسایل نقلیه، تاسیسات کشاورزی و صنعتی ، نیروگاه ها ، تأسیسات بازیافت زباله و سایر منابع آلوده کننده در دسترس است، بکار گیری و اتخاذ چنین اقداماتی ممکن است زمان بر باشد. علاوه بر این ، باید در نظر داشت که گسترش سریع منابع آلاینده (به عنوان مثال وسایل نقلیه) ممکن است بر پیشرفت های صورت گرفته در زمینه کاهش انتشار آلایندگی غلبه کند.

آلودگی هوا در کشورهای پیشرفته طی سالهای اخیر کاهش یافته است که از جمله بخشی از آن به دلیل کنترل شدید انتشار آلاینده در خصوص وسایل نقلیه موتوری است. با این وجود، شواهد نشان می دهد که حمل و نقل جاده ای 50٪ هزینه اثرات بهداشتی ناشی از آلودگی هوا را تشکیل می دهد. این اثرات شامل مرگ و بیماری در کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعهٔ اقتصادی(OECD) در سال 2010 (که نزدیک به 1 تریلیون دلار آمریکا است) می شود. با رشد سریع ترافیک در کشورهای در حال توسعه مانند چین و هند ، آلودگی هوا از تصویب استانداردهای دقیق تر برای انتشار آلایندگی خودرو پیشی گرفته است. ضمناً باید این نکته را نیز در نظر گرفت که شواهد کافی برای تخمین سهم حمل و نقل جاده ای از کل تأثیرات بهداشتی ناشی از آلودگی هوا در کشورهای در حال توسعه وجود ندارد.

چالش فرامرزی آلودگی هوا

سرمایه گذاری در اجرای سیاست های موثر جهت تمیزتر كردن هوا در بلندمدت هزینه کمتری نسبت به عدم جلوگیری از وخیم تر شدن آلودگی هوا برای كشورها خواهد داشت. آلودگی هوا موضوعی فرامرزی است و می توان از موفقیت های گذشته در هر کشوری درس گرفت. در بسیاری از موارد ، پیشرفت های فن آوری برای کاهش آلودگی هوا می تواند هزینه های خود را به عنوان مزایای اضافی مانند بهره وری انرژی تحقق بخشد.

مرکز "راهکارهای جهانی مصرف به صرفه سوخت(GFEI)" در تلاش است تا ظرفیت مصرف سوخت ناوگان جهانی خودرو را بهبود بخشد. همکاری موفقیت آمیز بین المللی برای از حذف بنزین دارای سرب تحت رهبری آژانس محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP) و برنامه "مشارکت به منظور دستیابی به سوخت و خودروی پاک (PCFV)" و اقدامات اخیر برای کاهش انتشار PM2.5 و ترویج تغییر به سمت سوخت های کم گوگرد نشان می دهد که آلودگی ناشی از ناوگان جهانی در حال کاهش است. هنگامی که PCFV در سال 2002 راه اندازی شد ، تقریبا نیمی از کشورهای جهان از بنزین سرب دار استفاده کردند. اما سپس تا اکتبر 2013، فقط شش کشور هنوز از مقدار کمی سرب استفاده می کردند. با اجرای برنامه PCFV و حذف سرب از بنزین، از حدود 1.3 میلیون مرگ زودرس در سال جلوگیری می شود.

در بسیاری از کشورها دستگاه های نسبتا ارزان پایش آلودگی به منظور اندازه گیری میزان آلودگی هوا و قرار گیری در معرض آن در حال تولید هستند. به عنوان مثال نرم افزارهای تلفن های هوشمند به کاربران امکان می دهد کیفیت هوا را بررسی کنند و داده های لحظه ای مربوط به آلودگی هوای بیرونی را بررسی کنند. همچنین سیستم عامل های آنلاین برای نظارت لحظه ای اطلاعات در دست توسعه هستند. برای مثال در یکی از پروژه های آژانس محیط زیست سازمان ملل متحد(UNEP’s Surya) از تلفن های همراه برای نظارت بر آلودگی هوای داخل خانه استفاده می کند.

رعایت استانداردهای توافق شده برای دستیابی به منافع اقتصادی و بهداشتی

کشورها با اجرای استانداردهای اجباری کیفیت هوا و تشویق توسعه فناوری های پاک تر، آلودگی هوا را مهار می کنند. تعیین هدف برای بهبود کیفیت هوا باید بر اساس آخرین دستاوردهای علمی شامل بهترین برآورد ممکن از تأثیرات آلودگی هوا بر سلامت مردم و اکوسیستم ها باشد. دانشمندان و سیاست گذاران در سراسر جهان در حال حاضر به رهنمودهای مورد توافق بین المللی مانند دستورالعمل های کیفیت هوای سازمان بهداشت جهانی (WHO) ، اسناد معیارهای بهداشت محیط و مطالعات آژانس بین المللی تحقیقات سرطان (IARC) دسترسی پیدا کرده اند.

برخی از کشورها از نظر اجرای محدویت های مربوط به انتشار آلایندگی، تعیین استانداردهای لازم، الزامات کاهش انتشار از منابع آلاینده ، نظارت بر میزان انتشار و غلظت ها و تعیین میزان در معرض بودن آلایندگی، از سایر کشورها جلوترند. در این راستا کشورهای فاقد تجربه می توانند از دانش بدست آمده توسط کشور های پیشرفته تر، با در نظر گرفتن تفاوت های منطقه ای از جمله شرایط آب و هوایی ، سطح درآمد و الگوی مصرف، استفاده نمایند.

مدت زیادی است که مشخص شده آلاینده های هوا به راحتی از مرزها عبور می کنند. بیش از 50 کشور تحت کنوانسیون کمیسیون اقتصادی سازمان ملل متحد برای اروپا (UNECE) در زمینه آلودگی فرامرزی هوا همکاری مشترک دارند. همکاری های موجود بین ارگان های دولتی و ارگان های دیگر در سطح ملی و منطقه ای از طریق شبکه ها و سازوکارهای دیگر می تواند گسترش بیشتری یابد. ارزیابی کیفیت هوا به شناسایی شکاف در ظرفیت کشورها برای رفع آلودگی هوا و شناسایی فرصت های جدید برای همکاری کمک می کند.

جمع آوری و به اشتراک گذاری داده ها از اهمیت اساسی در پرداختن به موضوعات کیفیت هوا و ارزیابی اثربخشی سیاست ها برخوردار است. با وجود برخی پیشرفت های صورت گرفته، داده های مربوط به کیفیت هوا اغلب پراکنده یا ناقص هستند و به راحتی در دسترس نیستند.

انتشار آلایندگی نشأت گرفته از منابع اصلی آلایندگی در محیط بیرون میتواند با استفاده از سیاست ها و سرمایه گذاری هایی که از شیوه های حمل و نقل، مسکن، صنایع، تولید برق، مدیریت پسماند شهری و شیوه های کشاورزی با آلودگی کمتر و مصرف انرژی بهینه تر پشتیبانی می کنند، کاهش پیدا کند. اقداماتی که باعث کاهش آلودگی هوا می شوند می توانند تأثیرات تغییرات آب و هوایی را نیز کاهش دهند. به عنوان مثال، دوده (کربن سیاه) به همراه متان (CH4) و هیدروفلوروکربن ها (HFC)، یکی از سه آلاینده آب و هوایی است که توسط ائتلاف اقلیم و هوای پاک (CCAC) جهت کاهش مورد هدف قرار گرفته است. تخمین زده شده است که "اقدام سریع" بر روی کربن سیاه و متان به طور بالقوه میزان تغییرات آب و هوایی را برای چند دهه آینده به نصف کاهش می دهد، و همچنین مرگ های ناشی از آلودگی هوا را به میزان 2.4 میلیون در سال کاهش می دهد و از تلفات سالانه محصولات کشاورزی از 50 تا بیش از 100 میلیون تن جلوگیری می کند. با توجه به این موارد، به وضوح مشخص است که می توان از رویکردهای یکپارچه مقرون به صرفه ای در جهت مقابله با آلودگی هوا و سایر مشکلات شدید بهداشتی و زیست محیطی استفاده نمود.